Du lịch văn hóa tại Lào Cai đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng: phát triển theo cách xa rời bản sắc dân tộc, hay giữ gìn nét văn hóa nguyên bản để đáp ứng nhu cầu hiện đại. Sẽ rất cần thiết phải có những giải pháp bảo vệ bản sắc văn hóa, đồng thời kết nối các thành tố từ nghệ nhân, nhà thiết kế, doanh nghiệp du lịch, cho đến cộng đồng.
Lợi Thế Du Lịch Văn Hóa tại Lào Cai
Lào Cai được biết đến là một trong những trung tâm du lịch văn hóa nổi bật tại Việt Nam, với nhiều địa điểm hấp dẫn như khu du lịch Quốc gia Sa Pa, di tích ruộng bậc thang Mù Cang Chải, cùng với nhiều bản làng người dân tộc thiểu số với nghề thủ công truyền thống. Điều này đã giúp địa phương thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm, góp phần thúc đẩy kinh tế. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng nảy sinh ra nhiều vấn đề liên quan đến việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa địa phương.
Thực Trạng “Check-in” và Sự Biến Đổi Văn Hóa
Đường vào các điểm du lịch ở xã Tả Van thường nhộn nhịp với các quầy hàng đặc sản, dịch vụ cho thuê trang phục để chụp ảnh. Những điểm “check-in” nổi tiếng như thác nước và các khu nghề truyền thống trở thành nơi lý tưởng để du khách tìm kiếm hình ảnh đẹp cho mạng xã hội. Tuy nhiên, điều đáng lưu tâm là rất nhiều trang phục được cho thuê không phải là trang phục truyền thống của người Mông tại địa phương, mà lại mang phong cách của văn hóa khác như Mông Cổ hay Trung Quốc.
Tương tự như ở Tả Van, du khách đến Mù Cang Chải cũng thường xuyên chọn mặc trang phục dân tộc cách tân, với hoa văn và thiết kế khác xa so với truyền thống bản địa. Sự phổ biến này có thể làm mờ nhạt bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số, khi mà khách hàng chủ yếu chú trọng vào sự hấp dẫn về hình thức, mà quên đi ý nghĩa văn hóa của trang phục.
Chị Nguyễn Hương, một du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: “Mình đến Tả Van vì thấy nhiều ảnh đẹp trên mạng. Khi thuê đồ, mình chỉ quan tâm mặc vào có đẹp để chụp ảnh hay không. Mình không biết rõ đó có phải trang phục truyền thống của người Mông ở đây hay không.” Tương tự, chị Lê Thu từ TP.HCM cho biết, việc lựa chọn trang phục đến từ sở thích cá nhân và không tìm hiểu nhiều về nguồn gốc văn hóa.
Thiếu Kiến Thức về Văn Hóa tại Các Cửa Hàng
Vấn đề nằm ở chỗ, nhiều cửa hàng cho thuê trang phục cũng như hướng dẫn viên du lịch không được đào tạo đầy đủ về giá trị văn hóa và sự khác biệt giữa các trang phục. Khi không có biển hiệu hay nhãn mác rõ ràng, du khách thường dễ dàng nhầm lẫn và phụ thuộc vào sự tư vấn của người bán hàng. Những trang phục bắt mắt dễ cho thuê hơn và mang lại lợi nhuận tốt hơn so với trang phục truyền thống đòi hỏi nhiều công sức và chi phí sản xuất hơn.
Đặc biệt, sự phát triển của thương mại điện tử đã góp phần đưa các mẫu trang phục từ nước ngoài vào các điểm du lịch. Khi những mẫu mã này được coi là “đẹp” hơn, các cửa hàng sẽ sẵn lòng nhập về, bất chấp việc liệu chúng có phù hợp với văn hóa địa phương hay không.
Bảo Tồn Văn Hóa Gắn Với Doanh Thu
Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chi hội trưởng Chi hội văn hóa dân gian Yên Bái, việc tôn trọng văn hóa không có nghĩa là giảm doanh thu. Ngược lại, những sản phẩm du lịch có bản sắc rõ ràng sẽ có sức cạnh tranh cao hơn, thu hút những khách hàng thực sự quan tâm đến văn hóa và tạo giá trị gia tăng cho dịch vụ. “Đầu tư cho sản phẩm chất lượng, bao gồm trang phục chuẩn, trải nghiệm có hướng dẫn và các workshop làm đồ thủ công sẽ nâng cao giá trị dịch vụ và chuyển lợi ích về cộng đồng,” ông nhấn mạnh.
Đề Xuất Bảo Tồn Văn Hóa
Ông Hùng cũng đề xuất cần xây dựng tiêu chuẩn nhận diện trang phục truyền thống, phối hợp với các nghệ nhân và già làng để mô tả và lưu trữ các mẫu chuẩn. Điều này sẽ bao gồm việc cấp giấy chứng nhận cho các sản phẩm may mặc đúng chuẩn, tạo điểm nhấn cho các điểm cho thuê và bán hàng chính thức. Ngoài ra, cũng cần đào tạo đội ngũ cung cấp dịch vụ về nguồn gốc và ý nghĩa của trang phục để họ có thể giải thích cho du khách.
Bên cạnh đó, việc truyền thông nội bộ tại các điểm cho thuê đồ, như bảng chú thích và poster giải thích sự khác biệt giữa trang phục gốc và trang phục sáng tạo hay nhập ngoại là rất cần thiết. Cần phát triển các mẫu trang phục cách điệu dựa trên văn hóa bản địa, đồng thời khuyến khích thiết kế dễ sử dụng nhưng vẫn giữ được đặc trưng văn hóa.
Ưu Tiên Doanh Nghiệp và Quảng Bá Văn Hóa
Chính phủ và các doanh nghiệp du lịch cũng cần hỗ trợ cho các cơ sở may trang phục truyền thống để quảng bá câu chuyện văn hóa gắn liền với sản phẩm. Điều này không chỉ giúp bảo tồn giá trị văn hóa mà còn làm tăng sức hấp dẫn của du lịch văn hóa tại Lào Cai.
Tóm lại
Du lịch văn hóa tại Lào Cai đang phải đối mặt với sự lựa chọn giữa phát triển nhanh chóng nhưng có nguy cơ đánh mất bản sắc, hay phát triển bền vững với sự bảo tồn văn hóa. Việc định hướng từ bây giờ thông qua các tiêu chuẩn trang phục, đào tạo nhân lực và khuyến khích trang phục chuẩn sẽ giúp Lào Cai giữ gìn giá trị văn hóa độc đáo và đồng thời gia tăng giá trị du lịch trong dài hạn.
